दप्तराचे ओझे - समस्या व उपाय

दफ्तराचे ओझे- समस्या व उपाय.....    
                                                       

मा.उच्च न्यायालयाने आजच दप्तराचे ओझे कमी करण्यासाठी राज्य सरकारला फटकारले आहे.
चला आपण या विषयाची संपुर्ण माहिती घेऊन आपल्या शाळेतील विद्यार्थ्यांच्या दप्तराचे ओझे कसे कमी करायचे हे पाहू....

• मुलांवरील दप्तराचे ओझे कमी करण्यासंदर्भात शिफारसी करण्यासाठी राज्य सरकारने उच्चस्तरीय समिती नेमली होती.
• शिक्षण संचालक महावीर माने यांच्या नेतृत्वाखालील समितीचा अहवाल न्या. विद्यासागर कानडे आणि न्या. बी. पी. कोलाबावाला यांच्या खंडपीठाला सादर करण्यात आला.
•  त्यातील शिफारसी चांगल्या असल्याचे मत खंडपीठाने व्यक्त केले आणि यासंदर्भात काही सूचना केल्या. या अहवालाचा अर्जदारांनी अभ्यास करून आपले मत मांडावे, असेही न्यायालयाने सांगितले.

• दप्तराचे ओझे किती असावे, याच्या मानकापेक्षा तिप्पट ओझे 12 वर्षांच्या मुलांच्या पाठीवर असते, असे निरीक्षण उच्चस्तरीय समितीने नोंदवले आहे.
• याबाबत न्यायालयाने चिंता व्यक्त केली.

•  सामान्यतः मुलांच्या वयाच्या 10 टक्के एवढेच दप्तराचे ओझे असावे, असे अपेक्षित आहे; मात्र 12 वर्षांच्या मुलांच्या दप्तराचे ओझे 30 टक्के, म्हणजे साडेतीन किलो असते, असेही समितीला आढळून आले आहे.

 राज्य सरकारच्या उच्चस्तरीय समितीने केलेल्या शिफारशी 

• मुलांच्या पाठीवरील दप्तराचे ओझे कमी करण्यासाठी सत्रनिहाय कमी पानांची एकत्रित पुस्तके काढावीत.

•  एका दिवशी केवळ दोन किंवा तीन विषयांच्या तासिका असाव्यात.

•  शाळेतील कपाटांत वह्या-पुस्तके ठेवावीत किंवा पुस्तकांचे दोन संच (घर आणि शाळेसाठी) करावेत.

•  संगणकाद्वारे अभ्यास करावा.

•  क्रीडा साहित्य शाळेनेच द्यावे आणि फिल्टर केलेले स्वच्छ पाणी पुरवावे.

अहवालातील निष्कर्ष

•  ग्रामीण भागात दप्तराचे वजन कमी, शहरांत जास्त

•  सीबीएसई, आयसीएसई शाळांची दप्तरे जास्त जड

•  मणके, स्नायूंची झीज, डोकेदुखी, पाठदुखी, थकवा, वाढीवर परिणाम, मानसिक ताण, फुप्फुसांच्या कार्यक्षमतेत घट, सांधे आखडणे असे दुष्परिणाम

•  10 वर्षांपेक्षा लहान 58 टक्के मुलांना त्रास

•  12 वर्षांपेक्षा लहान 75 टक्के मुलांना त्रास

 इतर शिफारसी 

•  दोन किंवा तीन महिन्यांच्या सत्रानुसार लहान पुस्तके छापावीत

• भाषा, गणित, विज्ञान, इतिहास-भूगोल अशा तीन पुस्तकांची एकत्रित बांधणी

•  बालभारतीने पुस्तक छपाईसाठी वजनाला हलका कागद वापरावा.

•  गृहपाठाच्या वह्या दोन-तीन विषयांसाठी एकत्रित कराव्यात

•  200 ऐवजी 100पानी वा त्याहूनही कमी पानांच्या वह्या घ्याव्यात.

•  जाड कव्हरच्या वह्यांवर बंदी घालावी.

•  गृहपाठाचे विषयनिहाय साप्ताहिक वेळापत्रक करावे.

•  वह्यांऐवजी वर्कशीटचा वापर करून त्या वर्गातच जमा कराव्यात.

•  वेळापत्रकात दररोज केवळ तीन विषयांच्या तासिका असाव्यात.

•  कमी तासिकांमुळे वह्या व पुस्तके कमी लागतील

•  स्वाध्याय, गाईड, मार्गदर्शक पुस्तके शाळेत आणू नयेत

•  सीबीएसई, आयसीएसई शाळांच्या मुख्याध्यापकांनी एकच पुस्तक निवडावे.

•  संगणकाद्वारे ई-लर्निंगवर भर द्यावा.

•  पुस्तकांऐवजी ऑडिओ, व्हिडीओ स्वरूपात अभ्यास व्हावा.

•  ई-लर्निंग, टॅब्लेट पीसी, प्रोजेक्‍टर अशी डिजिटल क्‍लासरूम व्यवस्था.

•  बालभारतीच्या संकेतस्थळावर पुस्तके उपलब्ध करून द्यावीत.

•  शैक्षणिक संकेतस्थळे आणि साहित्याचा उपयोग करावा.

शाळांसाठी सूचना-

•  वह्या व पुस्तके शक्‍यतो शाळेतच ठेवावीत किंवा पुस्तकांचे दोन संच करून एक शाळेत व एक घरी ठेवावा.

•  वह्या, पुस्तके ठेवण्यासाठी शाळेत कपाटे, लॉकर ठेवावेत.

•  क्रीडा साहित्य, पिण्याचे फिल्टर्ड पाणी शाळेनेच पुरवावे.